برای درمان ناباروری نخست باید با علل این بیماری آشنا شویم:
- فاکتور مردانه
- کم شدن ذخایر تخمدان یا اختلالات تخمک‌گذاری
- آسیب‌های لوله‌ای، انسداد لوله و یا چسبندگی‌های اطراف لوله مانند آندومتریوز، فاکتورهای رحمی
- اختلالات سیستمیک، عفونت‌ها، بیماری‌های مزمن
- علل لگنی یا برخی علل غیر قابل توجیه
- تغییرات هورمونی
- مشکلات دهانه رحم
علل ناباروری مردان
1.تولید یا عملکرد غیرطبیعی اسپرم
عملکرد غیرطبیعی اسپرم به دلیل بیضه‌های کوچک، نقایص ژنتیکی، مشکلات سلامتی مانند دیابت یا عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، سوزاک، HIV، وریدهای بزرگ شده در بیضه نیز می‌تواند بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارد.
تماس با برخی از عوامل محیطی مانند سموم دفع آفات و سایر مواد شیمیایی و تشعشعات. استعمال سیگار، الکل، ماری جوانا، استروئیدهای آنابولیک و مصرف داروها برای درمان عفونت‌های باکتریایی، فشار خون بالا و افسردگی نیز می‌تواند بر باروری در مردان تأثیر بگذارد. قرار گرفتن مکرر در معرض گرما، مانند سونا یا وان‌های گرم، می‌تواند دمای بدن را بالا ببرد و ممکن است بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
درمان سرطان به صورت آسیب‌های وارد شده از نحوه‌ی درمان مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی همچنین می‌تواند باعث اختلال در تولید اسپرم‌ها شود.
2.اختلال در انتقال اسپرم
مشکلات جنسی مانند انزال زودرس؛ برخی بیماری‌های ژنتیکی مانند فیبروزکیستیک باعث ایجاد مشکل در انتقال اسپرم می‌شود. همچنین مشکلات ساختاری، مانند انسداد در بیضه، آسیب و یا صدمه به اندام‌های تولید مثل هم می‌تواند مانع انتقال شود.
علل ناباروری زنان
1.اختلالات تخمک گذاری
اختلال در تخمک گذاری بر آزادسازی تخم‌ها از تخمدان‌ها تأثیر می‌گذارد. اینها شامل اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک است. هیپروپرولاکتینمی، شرایطی که در آن مقدار زیادی پرولاکتین نیز ممکن است در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کند. هورمون تیروئید بیش از حد یا خیلی کم می‌تواند بر چرخه‌‌ی قاعدگی تأثیر بگذارد یا باعث نازایی شود. سایر دلایل اصلی ممکن است شامل ورزش بیش از حد، اختلالات خوردن یا تومورها باشد.
2.ناهنجاری‌های رحمی
ناهنجاری‌های رحمی از جمله ناهنجاری‌های دهانه رحم، پولیپ در رحم یا شکل رحم می‌باشد. تومورهای غیر سرطانی در دیواره‌ی رحم، با مسدود کردن لوله‌های رحم یا جلوگیری از لقاح تخمک بارور شده در رحم ممکن است باعث نازایی شود.
آبسه در دهانه رحم، آسیب یا انسداد لوله‌‌ی رحم، اغلب در اثر التهاب لوله‌‌ی فالوپ ایجاد می‌شود. این می‌تواند ناشی از بیماری التهابی لگن باشد که معمولاً در اثر عفونت مقاربتی، آندومتریوز یا چسبندگی ایجاد می‌شود.
آندومتریوز، هنگامی که بافت آندومتر در خارج از رحم رشد می‌کند، ممکن است بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ تأثیر بگذارد.
3.نارسایی اولیه تخمدان
نارسایی اولیه تخمدان، هنگامی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها کار را متوقف می‌کنند و قاعدگی قبل از سن ۴۰ سالگی به پایان می‌رسد. اگرچه علت آن اغلب ناشناخته است، اما عوامل خاصی با یائسگی زودرس همراه هستند، از جمله بیماری‌های سیستم ایمنی بدن، برخی شرایط ژنتیکی مانند سندرم ترنر یا ناقلین.
سرطان و درمان آن: بعضی از سرطانها (خصوصاً سرطان‌های اندام‌های تولید مثل) اغلب باروری زنان را مختل می‌كنند. پرتونگاری و شیمی درمانی هم ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد.
زنان در صورت داشتن هر کدام از موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنند:
- کسانی که سن ۳۵ سال به بالا دارند و بیشتر از شش ماه یا بیشتر تلاش کرده‌اند اما موفق به بارداری نشده‌اند
- داشتن سن بالای ۴۰ سال
- داشتن دوره‌های قاعدگی نامنظم
- داشتن دوره‌های قاعدگی بسیار دردناک
- زنانی که چندین مورد سقط جنین داشته‌اند
- افرادی که به آندومتریوز یا بیماری التهابی لگن مبتلا شده‌اند
- زنانی که تحت معالجه سرطان قرار گرفته‌اند
مردان در صورت وجود هرکدام از این علائم باید به پزشک مراجعه کنند:
- مردانی که تعداد اسپرم کم یا سایر مشکلات مربوط به اسپرم دارند
- مردانی که سابقه‌ی داشتن بیماری‌های مربوط به بیضه، پروستات یا مشکلات جنسی داشته‌اند
- افردی که تحت معالجه سرطان قرار گرفتند
- مردانی که دارای بیضه‌های کوچک یا تورم در بیضه هستند
- افرادی که دارای سابقه‌ی مشکلات ناباروری در خانواده هستند
تعداد بسیاری از بیماران دچار نازایی مطلق هستند که ممکن است به دلیل از بین رفتن برگشت ناپذیر سلول‌های جنسی دارای عملکرد هر یک از زوجین و یا فقدان یکی از ساختمان‌های تولید مثلی در آنها باشد. این افراد باید در زمینه گزینه‌های فرزند خواندگی، استفاده از سلول های جنسی اهدایی و یا رحم جایگزین مشاوره شوند.
بسیاری از زوجین مبتلا به کاهش قدرت باروری هستند. به همین دلیل اغلب زوجین با گذشت زمان به طور خودبخود باردار می‌شوند. به دلیل پایین بودن توانایی لقاح در افراد دچار کاهش قدرت باروری، انجام اقدامات درمانی الزامی است.
اثر شیوه زندگی بر باروری
- زنان چاق یا دارای اضافه وزن، بیشتر دچار اختلال تخمک‌گذاری و نازایی هستند و میزان موفقیت IVF در آنها ۳۰ درصد کمتر است.
- مردان چاق بیشتر مبتلا به هیپوگنادیسم (بیماری که در آن غدد جنسی قادر به تولید مقدار کافی هورمون های جنسی نیستند) و تخریب DNA اسپرم هستند.
- سوء مصرف مواد در مردان در میزان باروری آنان موثر است.
- میزان موفقیت IVF در زنان سیگاری نصف زنان غیر سیگاری است.
- اثر الکل بر باروری ناشناخته است.
راههای پیشگیری از ناباروری
راههای پیشگیری مربوط به زوج‌ها
بیشترین زمان تخمک گذاری: شروع مقاربت حداقل پنج روز قبل و تا یک روز پس از تخمک‌گذاری، احتمال بارداری شما را بهبود می‌بخشد. تخمک‌گذاری در اواسط چرخه (بین دوره‌های قاعدگی) در بیشتر زنان با دوره قاعدگی حدوداً ۲۸ روز از هم فاصله دارد.
راههای پیشگیری در مردان
اگرچه بیشتر انواع ناباروری در مردان قابل پیشگیری نیست، اما این راهکارها می‌تواند به شما کمک کند:
- از مصرف مواد مخدر، دخانیات و نوشیدن زیاد الکل خودداری کنید، که ممکن است به نازایی مردان منجر شود.
- از حمام گرفتن و استفاده از وان با درجه حرارت بالا خودداری کنید، زیرا می‌تواند موقتاً بر تولید و تحرک اسپرم تأثیر بگذارد.
- از قرار گرفتن در معرض سموم صنعتی یا محیطی که می‌تواند بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد، خودداری کنید.
- داروهایی که ممکن است روی باروری تأثیر بگذارد، چه داروهای تجویزی و چه نسخه‌های غیرمجاز را محدود کنید. در مورد هرگونه دارویی که دائم مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید.
- ورزش منظم ممکن است کیفیت اسپرم را بهبود بخشد و شانس رسیدن به بارداری را افزایش دهد.
راههای پیشگیری در زنان
- ترک سیگار؛ تنباکو روی باروری تأثیرات منفی زیادی دارد. اگر سیگار می‌کشید و در حال تصمیم گرفتن برای بارداری هستید، آن را ترک کنید.
- از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید؛ این مواد ممکن است توانایی شما را برای داشتن یک حاملگی بدون نقص مختل کنند. اگر می‌خواهید باردار شوید، الکل ننوشید و از موادهای مخدر استفاده نکنید.
- کافئین را محدود کنید؛ از پزشک خود در مورد استفاده بی‌خطر از کافئین راهنمایی بخواهید.
- ورزش متوسط؛ ورزش منظم از اهمیت بالایی برخوردار است، ورزش‌های سنگین موجب کاهش تولید استروژن در بدن می‌شوند. همین موضوع بر تخمک‌گذاری تاثیر منفی می‌گذارد.
- اضافه وزن؛ اضافه وزن یا چاقی مفرط می‌تواند باعث اختلال و مشکلات باروری در زنان شود.
- به‌طوریکه وزن زیاد می‌تواند موجب تولید بیش از حد برخی از هورمون‌ها شود. تولید بیش از حد استروژن در زنان چاق می‌تواند موجب بروز مشکلات مرتبط با تخمک‌گذاری شود.
روش‌های درمان ناباروری
دارو درمانی برای افزایش تخمک گذاری
با توجه به وضعیت زوجین داروهایی برای تحریک تخمدان‌ها و به جهت تولید تخمک‌های بیشتر تجویز می‌شود. این داروها یا به صورت خوراکی استفاده می‌شود و یا به صورت تزریقی.
یکی از داروهای رایج برای این مشکل داروی خوراکی کلومیفن است که یک آنتی استروژن است. این دارو برای تحریک تخمدان‌ها و فرآیند تخمک‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و مستقیما روی هیپوتالاموس مغز اثر می‌گذارد. گونادوتروپین متداول‌ترین داروی تزریقی برای افزایش تخمک‌گذاری می‌باشد.
درمان ناباروری با IVF
از این روش با نام درمان قطعی ناباروری یاد می‌شود. در این روش عمل لقاح در بیرون از بدن زن صورت می‌گیرد. در این روش نمونه‌ای از اسپرم‌های مرد و تخمک زن گرفته و عمل لقاح در محیط آزمایشگاهی انجام می‌گیرد.
این روش برای زمانی پیشنهاد می‌شود که لوله‌های فالوپ آسیب دیده باشند. در این روش نمونه‌گیری از تخمک‌ها به صورت مستقیم از تخمدان انجام می‌شود. بعد از اینکه عمل لقاح انجام شد و تخمک‌ها بارور شدند، طبق تشخیص پزشک یک یا چند تخمک که بارور شده‌اند به رحم زن منتقل می‌شود و در دیواره رحم قرار می‌گیرند و بعد از گذشت مدت زمان مشخصی تست بارداری گرفته می‌شود.
درمان ناباروری با IUI
در این روش که به آن فرآیند شتسشوی اسپرم نیز گفته می‌شود، از اسپرم مرد نمونه‌گیری صورت می‌گیرد و بهترین اسپرم‌ها را جدا و آماده می‌کنند. بعد از آن، اسپرم‌های آماده شده را به داخل رحم زن منتقل می‌کنند و در ناحیه لوله‌های فالوپ جایگذاری می‌کنند. این روش توسط یک لوله باریک و نرم انجام می‌شود و بدون درد می‌باشد. در این روش اسپرم‌ها باید سالم باشند و خوب تحریک شود تا تخمک‌ها بارور شوند.
درمان ناباروری با میکرواینجکشن یا ICSI
از این روش زمانی استفاده می‌کنند که اسپرم‌های سالم مرد کم باشد. روش ICSI تقریبا شبیه روش IVF است با این تفاوت که اسپرم‌های سالم باید با دقت بیشتری درون تخمک تزریق شوند که این کار باعث می‌شود شانس باروری تخمک‌ها به میزان زیادی افزایش پیدا کند. تخمک‌ها در این روش مانند روش IVF بعد از بارور شدن، به داخل رحم مادر انتقال پیدا می‌کنند.
امروزه حتی در روش IVF، از این روش برای لقاح استفاده می‌شود تا شانس بارداری بیشتر باشد.
روش GIFT و ZIFT
در این روش نیز تخمک‌ها از تخمدان گرفته شده و در محیط آزمایشگاهی با اسپرم ترکیب شده و به رحم انتقال داده می‌شوند. در روش ZIFT، تخمک‌های بارور شده به مدت ۲۴ ساعت بعد از لقاح وارد رحم می‌شود ولی در روش GIFT، اسپرم و تخمک با هم ترکیب و مستقیما درون لوله رحم قرار می‌گیرد. شانس باروری در این روش به اندازه IVF می‌باشد.
در مواردی که روش IVF برای بیمار جوابگو نباشد، پزشک از این روش‌ها به دلیل نزدیک بودن به حالت طبیعی، استفاده می‌کند ولی این دو روش در درمان ناباروری زیاد متداول نیست.
اهدا کردن تخمک
در زنانی که سن آنها بالای ۴۰ سال است و دچار نارسایی تخمدان هستند و تخمدان‌ها به درستی کار نمی‌کند و یا اینکه تخمک‌ها کیفیت بالایی ندارند ولی رحم آنها طبیعی است، از روش اهدای تخمک باردار می‌شوند. به این منظور تخمک‌ها در فرد اهدا کننده با مصرف داروهای باروری و تحرک کننده تخمک‌ها، استخراج شده و با اسپرم همسر دریافت کننده ترکیب شده و بعد از لقاح در آزمایشگاه به رحم مادر منتقل می‌شود.
رحم جایگزین
از این روش برای زمانی که زنان مشکل رحمی داشته باشند و امکان بارداری ندارند، استفاده می‌شود. در این روش تخمک زن و اسپرم مرد در آزمایشگاه با هم ترکیب شده بعد از انجام لقاح، تخمک‌ها به رحم فرد اهدا کننده رحم منتقل می‌شود و جنین در رحم زن دیگری رشد کرده و متولد می‌شود.
لاپاراسکوپی
در زنانی که مشکلاتی در ناحیه دستگاه تناسلی و لوله‌های رحم دارند، پزشک از روش لاپاروسکوپی برای بازسازی و رفع مشکل اندام‌های تناسلی استفاده می‌کند. ممکن است بعد از رفع این مشکلات پزشک تشخیص دهد که روش IVF برای بارداری مورد نیاز است.
عمل هیستروسکوپی رحم
برای رفع مشکلات رحمی مثل تومورهای فیبروئیدی و پولیپ یا مشکلات لوله‌های رحمی استفاده می‌شود.
اصلاح سبک زندگی
اصلاح سبک زندگی نیز یکی دیگر از راه‌هایی است که می‌تواند برای درمان ناباروری موثر باشد.
برای مشاوره انلاین و دریافت برنامه اصلاح سبک زندگی
instagram.com/mehrnoosh_motiei
مراجعه حضوری به کلینیک برای اوریکولوتراپی و رفلکسولوژی
آدرس کلینیک :
اصفهان – خانه اصفهان – خیابان سپاه _کوی شماره دو – ساختمان نیاوران -طبقه سوم -واحد۶
تلفن : ۳۴۳۷۰۲۶۱-۰۳۱
بدون نظر