با وجود اینکه امروزه به دلایل مختلف مشکلات ناباروری در زنان و مردان رو به افزایش میباشد اما خوشبختانه علم پزشکی نیز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در حل مشکلات ناباروری زوجین کرده. طبق آخرین آمار حدودا ۱۰ تا ۱۸ درصد زوجین در باردار شدن یا داشتن زایمان موفقیت‌آمیز مشکل دارند. علت ناباروری معمولا ناشی از ترکیبی از مشکلات باروری در زن و مرد یا یک مورد ناشناخته است.
در مقایسه با مردان، تشخیص علل ناباروری در زنان دشوارتر میباشد و اکثر روش‌های درمانی موجود به علت ناباروری بستگی دارند. این نوید را به شما می‌دهیم که معمولا پس از دو سال تلاش برای باردار شدن، حدود ۹۵ درصد زوجین با موفقیت باردار می‌شوند. البته به شرط اینکه هر چه سریع‌تر به پزشک متخصص زنان؛ زایمان و نازایی یا مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند زیرا اصولا قدرت باروری زوجین با افزایش سن کاهش می‌یابد.
علائم مشکلات ناباروری در زنان چیست؟
طبق تعریف ناباروری، علامت اصلی مشکلات باروری در زنان عدم توانایی در بارداری پس از یک سال مقاربت مکرر است. اصولا یک چرخه قاعدگی بیش‌ازحد طولانی (۳۵ روز یا بیشتر)، خیلی کوتاه (کمتر از ۲۱ روز)، نامنظم یا متوقف شده میتواند منجر به عدم تخمک‌گذاری در زن شود، درحالی‌که امکان دارد علائم و نشانه‌های ظاهری دیگری وجود نداشته باشد. عدم تخمک‌گذاری به معنای عدم باروری میباشد و هر چیزی که مانع آن شود میتواند به‌عنوان یکی از مشکلات باروری در زنان محسوب شود. سایر مشکلات باروری در زنان ناشی از مشکلات ساختاری رحم، دهانه رحم و لوله فالوپ (لوله رحمی) است.
از علائم مشکلات رحمی می‌توان به:
- خونریزی طولانی و احساس درد بیش‌ازحد در دوران قاعدگی
- احساس درد هنگام نزدیکی
- درد شدید در ناحیه کمر و لگن
- حالت تهوع شدید
- رشد موهای زائد به ویژه در ناحیه چانه و گونه
- قاعدگی‌های نامنظم
- تب
- ترشحات نامناسب (نشانه وجود عفونت رحم)
- احساس سرگیجه و عدم تعادل اشاره کرد.
معمولا مشکلات مربوط به لوله فالوپ علائم و نشانه‌های ظاهری ندارند و امکان دارد فقط بعد از تصمیم برای بارداری با بروز بارداری خارج از رحم متوجه آن‌ها شوید.
در مقابل از علائم باروری در زنان می‌توان به داشتن چرخه‌های قاعدگی منظم ۲۸ روزه، تخمک‌گذاری منظم که معمولا ۷ روز بعد از پایان قاعدگی با خروج ترشحات غلیظ از واژن و افزایش دمای بدن نمود پیدا می‌کند، باروری بعد از ۳ تا ۴ ماه مقاربت مکرر به‌خصوص در زمان تخمک‌گذاری، نبود هیچ‌گونه عامل ناباروری مثل کیست تخمدان یا فیبروم رحم طی چکاب‌های منظم، اشاره کرد.
چندین دلیل باردار نشدن بعضی زنان
- به اسپرم‌های همسرتان نیاز دارد. برای بیشتر زوجین، احتمال وجود مشکلی در این زمینه خیلی کم میباشد مگر اینکه همسرتان سابقه بیماری یا جراحی داشته باشد. پزشک شما میتواند چند آزمایش ساده برای ارزیابی سلامت اسپرم همسرتان انجام دهد.
- شما باید رابطه‌های منظم داشته باشید. شما باید در زمان تصمیم‌گیری برای باروری، رابطه‌های جنسی منظم به ویژه در بازه زمانی تخمک‌گذاری داشته باشید. پزشک میتواند به شما کمک کند تا متوجه شوید که چه زمانی بارورتر هستید.
- شما باید لوله‌های فالوپ باز و رحم طبیعی داشته باشید. اصولا تخمک و اسپرم در لوله‌های رحمی به هم می‌رسند و جنین به یک رحم سالم نیاز دارد که در آن رشد کند.
برای وقوع بارداری هر یک از مراحل فرآیند تولید مثل باید به درستی طی شوند. مراحل این فرآیند عبارتند از:
- یکی از دو تخمدان یک عدد تخمک بالغ آزاد می‌کند.
- تخمک توسط لوله فالوپ جذب می‌شود.
- اسپرم از طریق دهانه رحم به سوی رحم و سپس درون لوله رحمی شنا می‌کند تا به تخمک برای لقاح برسد.
- تخمک بارور شده از لوله رحمی به سمت رحم حرکت می‌کند.
- تخمک بارور شده در دیواره رحم کاشته می‌شود و رشد می‌کند تا تبدیل به جنین شود.
هر عاملی که بتواند در هر مرحله از این روند اختلال ایجاد کند به‌عنوان علت مشکلات باروری در زنان محسوب می‌شود. اصولا مشکلات باروری در زنان توسط یک یا چند عامل زیر ایجاد می‌شوند:
اختلالات تخمک‌گذاری
اختلالات تخمک‌گذاری میتواند به این علت باشد که شما به ندرت تخمک‌گذاری می‌کنید یا اصلاً تخمک‌گذاری نمی‌کنید. طبق آمار تقریبا از هر ۴ خانم نابارور ۱ نفر دچار این مشکل است. مشکلات عدم تنظیم هورمون‌های تولید مثل توسط هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز یا مشکلات تخمدان می‌توانند باعث اختلالات تخمک‌گذاری شوند مانند:
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS). این سندرم شایع‌ترین علت ناباروری در زنان است و باعث عدم تعادل هورمون‌ها می‌شود که بر تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد. معمولا با علائم مقاومت بدن به انسولین و چاقی، رشد غیر طبیعی مو در صورت یا بدن و آکنه همراه است.
- اختلال عملکرد هیپوتالاموس. هر ماه دو هورمون تولید شده توسط غده هیپوفیز یعنی هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینی (LH)، مسئول تحریک تخمک‌گذاری هستند. استرس جسمی یا عاطفی بیش‌ازحد، وزن بسیار زیاد یا بسیار کم یا افزایش یا کاهش قابل توجه وزن میتواند تولید این هورمون‌ها را مختل کرده و بر تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد. قاعدگی‌های نامنظم شایع‌ترین علائم این اختلال هستند.
- نارسایی زودرس تخمدان. این اختلال که به آن نارسایی اولیه تخمدان نیز گفته می‌شود، معمولاً به دلیل پاسخ خود ایمنی بدن یا از بین رفتن زودرس تخمک‌ها در تخمدان (احتمالاً به دلایل ژنتیک یا شیمی‌درمانی) رخ می‌دهد. بنابراین تخمدان دیگر تخمک تولید نمی‌کند و تولید استروژن را در زنان زیر ۴۰ سال کاهش می‌دهد.
- پرولاکتین زیاد. غده هیپوفیز ممکن است باعث تولید بیش‌ازحد هورمون پرولاکتین (هایپرپرولاکتینمی) شود که تولید استروژن را کاهش می‌دهد و باعث ناباروری می‌شود. این مسئله معمولاً به مشکل غده هیپوفیز مربوط می‌شود، اما میتواند ناشی از داروهایی باشد که برای بیماری دیگری مصرف می‌کنید.
آسیب به لوله‌های رحمی (نازایی لوله‌ای)
در این نوع از مشکلات باروری در زنان، لوله‌های رحمی آسیب‌‌دیده یا مسدودشده نمی‌توانند اسپرم را به تخمک برسانند یا مانع از عبور تخمک بارور شده به رحم می‌شوند. دلایل آسیب یا انسداد لوله فالوپ میتواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماری التهابی لگن، عفونت رحم و لوله‌های رحمی به علت کلامیدیا، سوزاک یا سایر عفونت‌های مقاربتی
- داشتن جراحی قبلی در شکم یا لگن از جمله جراحی برای حاملگی خارج رحمی که در آن تخمک بارور شده به جای رحم در لوله رحمی کاشته می‌شود.
- سل لگنی به‌عنوان یکی از دلایل عمده نازایی لوله‌ای در سراسر جهان است.
آندومتریوز
آندومتریوز هنگامی اتفاق می‍افتد که بافت دیواره رحم ضخیم شود. این رشد اضافی بافت و از بین بردن آن از طریق جراحی میتواند باعث ایجاد زخم شود که ممکن است لوله‌های رحمی را مسدود کرده و تخمک و اسپرم را از هم دور کند. آندومتریوز همچنین میتواند بر پوشش داخلی رحم تأثیر بگذارد و باعث اختلال در کاشت تخمک بارور شده شود.
عوامل مربوط به رحم یا دهانه رحم
چندین عامل مربوط به رحم یا دهانه رحم می‌توانند با تداخل در کاشت تخمک بارور شده یا افزایش احتمال سقط جنین، روی باروری تأثیر بگذارد که عبارتند از:
- پولیپ یا تومورهای خوش‌خیم (فیبروم یا میوم) که امروزه بسیار شایع شده‌اند. بعضی از آن‌ها می‌توانند لوله‌های رحمی را مسدود کنند یا در کاشت تخمک بارور شده اختلال ایجاد کنند و این امر بر باروری تأثیر می‌گذارد. بااین‌حال، بسیاری از خانم‌هایی که فیبروم یا پولیپ دارند می‌توانند با یک درمان به‌موقع و مناسب باردار شوند.
- اسکار آندومتریوز یا التهاب درون رحم که میتواند روند کاشت را مختل کند.
- ناهنجاری‌های رحم از بدو تولد مانند شکل غیر طبیعی رحم که میتواند باعث عدم بارداری برای همیشه شود.
- تنگی دهانه رحم، باریک شدن دهانه رحم که میتواند در اثر ناهنجاری ارثی یا آسیب به دهانه رحم ایجاد شود.
- گاهی‌اوقات دهانه رحم نمی‌تواند بهترین نوع مخاط یا مخاط کافی تولید کند تا اسپرم از طریق دهانه رحم به رحم منتقل شود.
ناباروری بدون دلیل
گاهی‌اوقات با وجود انجام آزمایشات مختلف، هرگز علت ناباروری یافت نمی‌شود. ترکیبی از چندین عامل جزئی در هر دو شریک زندگی میتواند باعث مشکلات باروری غیرقابل توجیه شود. شما هرگز نباید ناامید شوید چراکه این مشکل ممکن است با گذشت زمان اصلاح شود و در هر صورت نباید درمان ناباروری را به تأخیر انداخت.
گاهی زوجین با وجود اینکه یک فرزند دارند اما پس از تلاش مداوم برای بارداری بعدی پاسخی دریافت نمی‌کنند که به این شرایط ناباروری ثانویه یا ناباروری در بارداری دوم می‌گویند. علت ناباروری دوم بروز بیماری‌های ذکر شده مربوط مشکلات باروری مانند :
- اختلالات تخمک‌گذاری
- بسته شدن لوله‌های رحمی
- توده بدخیم رحمی یا در بیضه
- کاهش تعداد اسپرم
- افزایش یا کاهش بیش‌ازحد وزن و غیره است که در بارداری اول زوجین به آن‌ها مبتلا نبوده‌اند.
انواع مشکلات باروری در زنان
در بالا به انواع مشکلات باروری در زنان مانند:
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- نارسایی زودرس تخمدان
- افزایش هورمون پرولاکتین
- بیماری التهابی لگن
- آندومتریوز
- فیبروم رحم و غیره اشاره کردیم.
خوشبختانه ۹۰% این مشکلات امروزه قابل درمان هستند و پس از گذشت مدت کوتاهی شما قادر به اقدام دوباره برای باروری هستید. البته قابل ذکر است که فاکتورهایی مانند:
- افزایش سن
- سیگار کشیدن و مصرف الکل
- افزایش وزن
- و داشتن بیماری‌های مقاربتی
خطر ناباروری را در شما افزایش می‌دهند. پس سعی کنید آن‌ها را کنترل کنید.
آیا امکان پیشگیری از مشکلات باروری در زنان وجود دارد؟
برای خانم‌هایی که به فکر باردار شدن در آینده هستند، توجه به این نکات میتواند به آن‌ها در پیشگیری از مشکلات باروری و بهینه‌سازی شرایط باروری کمک کند:
- وزن طبیعی خود را حفظ کنید. خانم‌های دارای اضافه وزن یا وزن کم در معرض خطر بیشتری برای بروز اختلالات تخمک‌گذاری هستند. در صورت نیاز به کاهش وزن، به تدریج عمل کنید زیرا ورزش شدید و بیش از پنج ساعت در هفته با کاهش تخمک‌گذاری همراه است.
- سیگار کشیدن را ترک کنید. مصرف دخانیات تأثیرات منفی متعددی بر باروری دارد. پس اگر سیگار می‌کشید و قصد بارداری دارید، سریع آن را ترک کنید.
- از مصرف الکل خودداری کنید. مصرف زیاد الکل ممکن است منجر به کاهش قدرت باروری شود. پس اگر قصد بارداری دارید، از مصرف الکل خودداری کنید و در حین بارداری الکل مصرف نکنید زیرا میتواند بر سلامت جنین در حال رشد تأثیر منفی بگذارد.
- استرس نداشته باشید. برخی مطالعات نشان داده‌اند، زوجینی که استرس روانی دارند در طی درمان ناباروری نتایج ضعیف‌تری می‌گیرند. پس اگر می‌توانید، قبل از اقدام به بارداری راهی برای کاهش استرس در زندگی خود پیدا کنید.
- مصرف کافئین را محدود کنید. تحقیقات نشان داده‌اند که محدود کردن مصرف کافئین به کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز نباید بر توانایی شما برای باردار شدن تأثیر بگذارد. این مقدار تقریباً معادل یک تا دو فنجان قهوه در روز است.
انواع راه‌های درمان نابروری در زنان
درمان مشکلات باروری در زنان معمولا به علت، سن، مدت زمان ناباروری و سبک زندگی شخصی خانم بستگی دارد. اصولا ناباروری یک اختلال پیچیده است و درمان آن نیز زمان و هزینه‌بر است.
اگرچه برخی از خانم‌ها برای بازیابی قدرت باروری خود فقط به یک یا دو روش درمانی احتیاج دارند اما ممکن است در بعضی به چندین نوع درمان مختلف نیاز باشد. معمولا انواع درمان مشکلات باروری در زنان شامل درمان دارویی، جراحی یا نهایتا لقاح مصنوعی یا آزمایشگاهی است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
تحریک تخمک‌گذاری با داروهای باروری
داروهای باروری خط اصلی درمان برای خانم‌هایی هستند که به‌دلیل اختلالات تخمک‌گذاری نابارور شده‌اند. این داروها معمولاً مانند هورمون‌های طبیعی، برای تحریک تخمک‌گذاری عمل می‌کنند. گاهی برای افزایش احتمال باروری در زنان سالم نیز استفاده می‌شوند. البته باید بدانید که مصرف این داروها میتواند با خطر چند قلوزایی، سندرم تحریک بیش‌ازحد تخمدان (OHSS) و بروز خطرات طولانی‌مدت تومورهای تخمدان همراه باشد.
جراحی
در حال حاضر چندین روش جراحی وجود دارد که می‌توانند انواع مشکلات باروری در زنان را اصلاح کنند و در نتیجه قدرت باروری را بهبود بخشند. بااین‌حال به دلیل موفقیت سایر روش‌های درمانی و عوارض احتمالی، این روزها انجام درمان‌های جراحی برای مشکلات باروری در زنان کمتر شده است. از این روش‌های جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جراحی لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی. این جراحی‌ها می‌توانند ناهنجاری‌ها را برطرف کرده یا به بهبود شانس بارداری شما کمک کنند. معمولا شامل اصلاح شکل غیر طبیعی رحم، برداشتن پولیپ‌های آندومتر و برخی از انواع فیبروم‌های رحمی که حفره رحم را بدشکل می‌کنند یا باعث چسبندگی‌های لگن یا رحم می‌شوند و برداشتن کیست‌های تخمدان درصورتی‌که به درمان دارویی پاسخ ندهند، هستند.
- جراحی لوله‌های رحمی. اگر لوله‌های رحمی شما مسدود یا پر از مایع شده باشد (هیدروسالپینکس)، پزشک ممکن استجراحی لاپاراسکوپی را برای از بین بردن چسبندگی، گشاد شدن لوله یا ایجاد یک دهانه جدید برای لوله توصیه کند. امروزه اکثرا به جای این جراحی به سراغ روش IVF یا لقاح آزمایشگاهی می‌روند زیرا احتمال وقوع حاملگی با آن بیشتر است. در مورد شرایط هیدروسالپینکس، پس از برداشتن لوله‌ها یا مسدود کردن لوله‌های نزدیک رحم، لقاح آزمایشگاهی انجام می‌شود.
روش‌هایی برای کمک به باروری
درصورتی‌که درمان‌های رایج پاسخگو نباشند نهایتا باید به سراغ یکی از روش‌های زیر بروید:
- تلقیح داخل رحمی (IUI). در طی این روش به‌صورت دستی میلیون‌ها اسپرم سالم نزدیک به زمان تخمک‌گذاری در داخل رحم قرار می‌گیرند.
- فناوری لقاح آزمایشگاهی (IVF). این روش نوین موثرترین فناوری کمک‌باروری است و در طی آن تخمک‌های بالغ زن برداشت شده و در ظرف آزمایشگاهی با اسپرم مرد لقاح داده می‌شوند و سپس به‌صورت دستی در رحم قرار می‌گیرند تا با کاشت مناسب جنین تشکیل شود. چرخه IVF چند هفته طول می‌کشد و به آزمایش‌های مکرر خون و تزریق روزانه هورمون نیاز دارد.
درمان مشکلات ناباروری در زنان با داروهای گیاهی
حالا برای درمان نازایی در زنان چی بخوریم؟ :
- چربی‌های سالم
- میوه و سبزیجات بیشتر
- غلات کامل و سبوس‌دار
- پروتئین کافی و قند کمتر
سطح هورمون‌های بدن متعادل شده و درنتیجه اختلالات تخمک‌گذاری و غیره نیز به مرور بهبود می‌یابند. در کنار آن مصرف دمنوش داروهای گیاهی برگ تمشک قرمز، برگ گزنه، گیاه قاصدک، شبدر قرمز . گیاه ماکا نبز بسیار موثر است.
درمان مشکلات ناباروری در زنان با طب سنتی
از نظر طب سنتی علاوه بر تغذیه و تغییر سبک زندگی، درمان سوءمزاج نیز برای رفع مشکلات باروری در زنان موثر است. معمولا برای حل این مسئله متخصصان طب سنتی مصرف روزانه :
- جنسینگ هندی
- پودر دانه انار
- دارچین
- خرما
- ریشه درخت بانیان
- سرکه سیب
- روغن زیتون
- و رازیانه را برای مزاج‌های مختلف توصیه می‌کنند.
اصلاح سبک زندگی
اصلاح سبک زندگی نیز یکی دیگر از راه‌هایی است که میتواند به بهبود ناباروری در زنان کمک کند. برای اصلاح سبک زندگی، می‌توانید از راه‌هایی مانند ایجاد روال‌های خواب منظم، کاهش مصرف قند، الکل و تنباکو، و تغییر در سبک زندگی مورد علاقه خود استفاده کنید.
برای مشاوره انلاین و دریافت برنامه اصلاح سبک زندگی
instagram.com/mehrnoosh_motiei
مراجعه حضوری به کلینیک برای اوریکولوتراپی و رفلکسولوژی
آدرس کلینیک :
اصفهان – خانه اصفهان – خیابان سپاه _کوی شماره دو – ساختمان نیاوران -طبقه سوم -واحد۶
تلفن : ۳۴۳۷۰۲۶۱-۰۳۱
بدون نظر